Ο νευροπαθητικός πόνος οφείλεται σύμφωνα με το τελευταίο ορισμό της ΙASP σε βλάβη ή νόσο του σωματοαισθητικού συστήματος. Το σωματοαισθητικό σύστημα περιλαμβάνει τους αλγοϋποδοχείς των νεύρων στην περιφέρεια, τις συνάψεις του οπισθίου κέρατος του Νωτιαίου Μυελού, τις νωτιοθαλαμικές οδούς και τον θάλαμο και την βρεγματική περιοχή του εγκεφάλου. Αφού αναγνωρισθεί κάποιο αλγεινό ερέθισμα στον εγκέφαλο και σπουδαιολογηθεί, τότε ερεθίσματα που ξεκινούν από τον εγκέφαλο, αφού περάσουν από τον Μεσεγκέφαλο, φθάνουν πάλι στις συνάψεις του Νωτιαίου Μυελού, όπου προκαλούν την έκλυση ανασταλτικών ή διεγερτικών ουσιών που τροποποιούν την ένταση και τη διαρκεια του ερεθίσματος (η θεωρία της πύλης του Melzack).
Στόχος όλων των θεραπειών για τον έλεγχο του πόνου είναι η τροποποίηση της δράσης αυτών των ουσιών. Σχηματικά μπορεί να πει κανείς ότι σκοπός μας όταν εφαρμόζουμε μια αναλγητική θεραπεία είναι η καταστολή των διεγερτικών ουσιών ή/και η διέγερση των ανασταλτικών ουσιών. Σαν διεγερτικές ουσίες μπορεί κανείς να αναφέρει τις προσταγλανδίνες, την ουσία Ρ, την νευροκινίνη, το γλουταμικό οξύ και πολλές άλλες. Αντίθετα κατασταλτικές ουσίες ειναι οι ενδορφίνες, η σεροτονίνη, η νοραδρεναλίνη, Γ-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA) και άλλες. Από τις κατασταλτικές ουσίες η πιο ισχυρή είναι το GABA.
Μέχρι σήμερα οι θεραπείες που εφαρμόζουμε σκοπό έχουν την κατάργηση κάποιων διεγερτικών ουσιών, όπως πχ των προσταγλανδινών, με τα Αντιφλεγμονώδη Μη Στεροειδή Φάρμακα (ΜΣΑΦ), ή την διέγερση κάποιων κατασταλτικών ουσιών όπως πχ των ενδορφινών, με τα οπιοειδή και την Τραμαδόλη, της σεροτονίνης και της νοραδρενάλινης με τα SNRIs, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και την Τραμαδόλη, τον μερικό αποκλεισμό της έκλυσης των νευρομεταβιβαστών, με την Πρεγκαμπαλίνη και άλλα. Μέχρι σήμερα ελάχιστες προσπάθειες έχουν γίνει για την θεραπευτική τροποποίηση της δράσης του GABA, παρόλο που αποτελεί την ισχυρότερη κατασταλτική ουσία στο ΚΝΣ.
Το GABA παράγεται στον εγκέφαλο και συγκεντρώνεται σε μεγάλες ποσότητες στην προσυναπτική περιοχή. Οταν αποφασισθεί κεντρικά ότι πρέπει να κατασταλεί ο πόνος τότε εκκρίνεται στην μετασυναπτική σχισμή και συνδέεται με τους υποδοχείς του GABA A και GABA B που ευρίσκονται στην μετασυναπτική μεμβράνη. Οι υποδοχείς GABA A και Β, ενεργοποιούμενοι αυξάνουν την είσοδο αρνητικών ιόντων Χλωρίου στο μετασυναπτικό τμήμα της σύναψης και την έξοδο θετικών ιόντων Καλίου. Το εσωτερικό του μετασυναπτικού τμήματος γίνεται υπεραρνητικό και προκαλείται τοπικά υπερπόλωση. Στις συνθήκες αυτές κανένα ερέθισμα δεν μπορεί να προχωρήσει και ο πόνος καταστέλλεται. Στους υποδοχείς του GABA, δρούν διεγερτικά τα ηρεμιστικά, η βενζοδιαζεπίνες, τα βαρβιτουρικά και το οινόπνευμα γιαυτό είναι αντιαγχωτικά και καταστελλουν και τον πόνο, ενώ αντίθετα η καφείνη δρα ανασταλτικά γιαυτό και διεγείρει το νευρικό σύστημα. Το συμπέρασμα είναι ότι όσο αυξάνεται το GABA τόσο υπάρχει καταστολή του πόνου.
...όταν τραυματίζεται κάποιο νεύρο και προκαλείται νευροπαθητικός πόνος, αυτό γίνεται διότι τοπικά αυξάνονται υπερβολικά οι οξειδωτικές διαδικασίες και η οξείδωση αυτή είναι που καταστρέφει το GABA. Επομένως η χορήγηση καταλλήλων αντιοξειδωτικών που μπορούν να δημιουργήσουν επιθυμητά επίπεδα στην περιοχή του τραυματισμού, θα είχε αναλγητικό αποτέλεσμα.
Πρόσφατα αποδείχθηκε ότι σε ποντίκια που δημιουργούσαν τεχνητά νευροπαθητικό πόνο, τραυματίζοντας τις ανάλογες νευρικές οδούς, η χορήγηση GABA είχε σημαντικό αναλγητικό αποτέλεσμα (June Yowtak et al.,PAIN, 2013;DOI:10.1016/j.pain.2013.07.024). Επομένως πρακτικά φερόμενοι θα μπορούσαμε χορηγώντας εξωγενώς GABA να λύσουμε θεραπευτικά το πρόβλημα του νευροπαθητικού πόνου. Δυστυχώς παρόλο που στην αγορά κυκλοφορούν άφθονα συμπληρώματα που περιέχουν GABA, σε διάφορες δοσολογίες, η ουσία αυτή δεν μπορεί να απορροφηθεί από τον οργανισμό, ούτε να φθάσει σε επιθυμητές ποσότητες στις περιοχές της νευροπαθητικής βλάβης ώστε να λύσει το πρόβλημα.
Η λύση βρέθηκε από τους ερευνητές που ανέφερα παραπάνω. Στα ίδια πειράματα διαπιστώθηκε ότι όταν τραυματίζεται κάποιο νεύρο και προκαλείται νευροπαθητικός πόνος, αυτό γίνεται διότι τοπικά αυξάνονται υπερβολικά οι οξειδωτικές διαδικασίες και η οξείδωση αυτή είναι που καταστρέφει το GABA. Επομένως, σύμφωνα με τα αποτελέσματά τους, η χορήγηση καταλλήλων αντιοξειδωτικών που μπορούν να δημιουργήσουν επιθυμητά επίπεδα στην περιοχή του τραυματισμού θα είχε αναλγητικό αποτέλεσμα.
Τέτοιο αντιοξειδωτικό είναι το α-λιποϊκό οξύ (ALA - Alpha Lipoic Acid). Είναι το μόνο αντιοξειδωτικό που δρά και σε υδατικό και σε λιπώδες περιβάλλον. Αρα απορροφάται εύκολα από το έντερο και εισέρχεται το ίδιο εύκολα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ), δημιουργώντας επαρκή επίπεδα στην περιοχή των συνάψεων. Χρησιμοποιείται από πολλά χρόνια για την αντιμετώπιση του χρόνιου νευροπαθητικού πόνου που συνοδεύει την διαβητική περιφερική νευροπάθεια όπως και αυτού που συνοδεύει την χρόνια οσφυαλγία/ισχιαλγία (Renieri M. Et al., J Brachial Plex Periph Nerv Inj. 010; 5: 15.Published online Aug 31, 2010. doi: 10.1186/1749-7221-5-15 PMCID:, Mijnhout GS, Alkhalaf A, Kleefstra N, Bilo HJ. Neth J Med. 2010 Apr;68(4):158-62).
Τα σκευάσματα τύπου ALA (άλφα λιποικού οξέος) κυκλοφορoύν αρκετά χρόνια σε χώρες του εξωτερικού (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλια, κλπ), και χορηγείται από του στόματος για την αντιμετώπιση του χρόνιου νευροπαθητικού πόνου με πολύ καλά αποτελέσματα. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν και στην Ελλάδα. Σημαντικό ακόμη είναι ότι δεν προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες, ούτε αλληλεπιδράσεις και μπορεί να συγχορηγηθεί χωρίς πρόβλημα, εάν ο γιατρός το επιθυμεί και με τα ήδη υπάρχοντα αναλγητικά φάρμακα αυξάνοντας την δράση τους.
Αχιλλέας Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος
(myoskeletiko [at] gmail.com)
